1925’te İsviçre’nin Fribourg şehrinde doğdu ancak ailesi kısa bir müddet sonra Basel’e taşındı. Ailesinin tek çocuğu olan Tinguely, yalnızlık içinde pastoral çevresini keşfetti. 1940 senesinde on beş yaşındayken sergenini çırak olarak planlamaya başladı. Ertesi sene, 1945’e kadar kaldığı Kunstgewerbeschule’de El Sanatları Mektebi çalışmalarına başladı. Tinguely başlangıçta Kurt Schwitters ve Marcel Duchamp gibi sanatçılar tarafından etkilendi. […]
1925’te İsviçre’nin Fribourg şehrinde doğdu ancak ailesi kısa bir müddet sonra Basel’e taşındı. Ailesinin tek çocuğu olan Tinguely, yalnızlık içinde pastoral çevresini keşfetti. 1940 senesinde on beş yaşındayken sergenini çırak olarak planlamaya başladı. Ertesi sene, 1945’e kadar kaldığı Kunstgewerbeschule’de El Sanatları Mektebi çalışmalarına başladı.
Tinguely başlangıçta Kurt Schwitters ve Marcel Duchamp gibi sanatçılar tarafından etkilendi. Özellikle de, Dada hareketinden. Sanat dünyasında ve cemiyette uzun zamandır varolan cemiyetsel yapılara ve formalitelere karşı başkaldırı etme meylinden etkilendi. Tingday, Dada yapıtlarında belirtilen tipte birleştirilmiş buluntu objeleriyle, Güncel şahsileştirilmiş estetiği yaratarak, Paul Klee gibi sanatçıların Bauhaus Tasarım Mektebi’nda geliştirdiği Güncel vurguyu oluşturdu.
1951 senesinde, İsviçreli ressam ve heykeltıraş Eva Aeppli ile evlenerek kariyerini ilerletme gayesinde olan Tinguely, Paris’e taşındı. İlk şahsi sergisini 1954’te Galerie Arnaux’da hakikatleştirerek büyük galibiyetler elde etti. Bu müddet zarfında, son teknoloji grupları çevresinde tertip edilen bir dizi sergiye katıldı. Bundan kısa bir müddet sonra da Almanya‘da Otto Piene tarafından kurulan ZERO olarak öğrenilen bir grupla çalışmaya başladı. Minimalizm fikri estetik olarak seçim etti. ZERO sanatçıları kendilerini İkinci Dünya Savaşı hadiselerinden uzak yakalamaya ve çağdaş cemiyet üzerine heyeti sanatlarıyla alakalı bir bağlam bulmaya çalıştılar. Pierre Restany ve Yves Klein’ın oluşturduğu bir grup olan Nouveaux Realisme, Christo, Raymond Haines, Martial Raysse ve Niki de Saint Phalle gibi öbür çağdaş sanatçıların eserlerini kapsıyordu.
Tinguely, kendiliğindene çalışarak, kendi devirici unsurlarını çalışmalarına dahil etmeye başladı ve bunu bir cins performans sanatı haline getirdi. Bunun bir misali, 1959 senesinde Paris Bienali’nde ortaya çıkan soyut fotoğraflardan oluşan bir makineydi. Özerk işlevselliklerine sabrederek, bu makineler “Metamatik” olarak öğreniliyordu. Tinguely’nin amacı, sanayileşmiş cemiyette yaratıcılığın ve insanın ifadesiyle alakalı gerginliği yansıtmaktı. Eleştirmenler ve modern soyut dışavurumcuları bu yapıtları sardunmatik olarak değerlendirdi.
Motorlu yarışlara olan isteğinden etkilenen Tinguely, çalışmalarına yüksek tehlike ve öngörülemezlik fikrini dahil etmeye başladı. 1960’da Çağdaş Sanat Müzesi’nde prömiyer olan New York’a ev sahipliği, bu alakanın en ehemmiyetli misalidir. Bu, Dünyanın Sonu 1962 ve La Vittoria için Eğitim gibi öbür kendi kendini yıkım eden çalışmaların sahnesini oluşturdu.1970. Tesadüfsel olarak bulunan objelerden, ilginç şekilde yapılandırılmış mekanizmalardan ve kakofon ses efektlerinden oluşmuş olsalar da, yapıtlarını bir espri ve ironi duygusu sergiledi. Sanatçı, her bir parçayı yaşayan, soluk alan bir varlık olarak gördü – kendi uyuşmasını konuşan ve hareket ettiren. Tinguely, izleyicilerin, kitlesel imale ve cemiyetin daha büyük sanayileşmesine dair karanlık yorumlarını maskelemek için kullandığı sarih espri ve oynak öğeler tarafından eğlendirilebileceğini öğrenmekten onur duydu.
Tinguely, asi ruhuna uygun olarak, İsviçre’nin Basel kentinde tertip edilen en büyük senelik “Fasnacht” karnavalı için resmi olmayan yaratıcı kurul olarak görev yapan sanatçılardan oluşan bir ortaklaşa Kuttlebutzer’e katıldı. Bu karşıtlık karşıtı olarak öğrenilen sanatçı komisyonu, şenliklerin yaratıcı güzergahını sağlamlaştırmak için kendi üzerlerine düşeni aldı. Tinguely’nin katılımı, ilk olarak 1974’te neredeyse yirmi sene sürdü.
Karakterinin zekası ve albenisi onun eserinde tezahür etti. Onun cömert kurullara ve patronaj fırsatlarına yol açan hane ulusu ve sosyalitlerle ehemmiyetli ilişkiler kurmasına dayanakçı oldu. Bunun kalıcı bir misali, Kuzey Carolina’nın Charlotte kentindeki Bechtler Çağdaş Sanat Müzesi’nde sergilenen geniş bir sanat koleksiyonuyla zengin bir İsviçreli aile olan Bechtler ailesi ile olan arkadaşlığıydı. Daha sonra yapıtlarında ortaya çıkarılan eşyaların bir hayliyi, bir dizi geyik boynuzu da dahil olmak üzere, orijinal olarak Bechtler evinde sergilendi.
Tinguely sanat çevresinden olan Niki de Saint Phalle ile tanıştı. O sırada ikisi de değişik insanlarla evlenmişti. Kendileriyle alakalı sosyal arka tasarıda değişiklikler arasındaki ehemmiyetli fark boşluğuna karşın, emekçi sınıfı bir arka tasarıdan ve Fransız asilzade bir aileden geliyordu. Dostlukları büyüdü ve evliliğe yol açtı. Çağın öbür sanatçı çiftleriyle karşılaştırılabilir, her birinin, işbirliği yaptıkları vesilelerle ortaya çıkan güçlü bir fertsellik hissi vardı. Bu gibi bir zamanda sanatçı çiftlerin çoğu arasında erkek egemen işbirlikleri oldukça değişikti. Diego Rivera ve Frida Kahlo, Christo ve Jeanne-Claude, Jackson Pollock ve Lee Krasner. Çağdaş sanatın “Bonnie ve Clyde”i olarak öğrenilir. Sanat yaratma mevzusundaki ortak çıkarlarına direnen ilişkilerinin esası, seneler süresince beraber bir hayli işbirlikçi yapıta esin kaynağı oldu. Çift, Paris’teki Stravinsky Çeşmesi ve Le Paradis Fantastique gibi abidesel heykel enstalasyonları üzerinde çalıştı. Stockholm’de, işbirliği yapmadıkları zaman, iki sanatçı kendi yapıtlarının yapımı ve montajı ile birbirlerine dayanakçı oldular.
Tinguely, İsviçre’ye geri döndü, Saint Phalle ise Fransa‘da kaldı. Ortak bir proje üzerinde çalışırken Fransa’daki evinde bir araya kazançlardı. Bu yarıyılda, 1991’de vefatına kadar, devirici yapıtlar ve büyük kamu projeleri üretmeye devam etti. Tinguely, Milano Katedrali’nin dışında devasa bir fallus inşa etti. O ve karısı kendi kariyerleri süresince birbirlerine destek verler.
Jean Tinguely’nin çalışması, 1960’larda ortaya çıkan Güncel Hakikatçiliğin hareketinin bir parçasıydı. Güncel dünya kumpasının seçenek bir ifadesini arıyordu. Yaşamı bitlerden parçalara ayırmaya ve sanatı Güncel bir ehemmiyetle aşılamak için Güncel biçimlerde birleştirmeye yöneldi. Figüratif sanat ve soyutlamanın karşıtlığı içinde durdu ve Fluxus hareketini Güncel, Güncellikçi ve kesintisiz olarak enerjili yollarla bir dizi medyayı birleşimlemek için kaydoldu.
Tinguely, 1991 senesinde Bern İsviçre’de yaşamını kaybetti.
En ehemmiyetli yapıtları:
Tripodlu Metamekanik Heykel, Matematik, New York’a Homage, Santana Baskule, Stravinsky Çeşmesi, Cascade, Le Cyclop, Buzdolabı Duchamp, Suzuki Hiroşima, Radyo Heykelleri, Mautz, Madam Lacasse’nin Pabucu, Baluba, Santana, Belki
