Ziya Paşa

Ziya Paşa 1825 senesinde İstanbul’da doğdu. Galata gümrüğünde katiplik misyonunda bulunan Erzurumlu Feridüddin Efendi’nin oğlu olan Ziya Paşa, Bayezid Rüştiyesini tamamladı. 15 yaşlarında Aşık Tuhaf, Aşık Kerem ve Aşık Ömer gibi ulus şairlerinin yapıtlarını okumaya yöneldi. 17-18 yaşlarında Bab-ı Ali’de Sadaret Mektubi kalemine girdi. Divan edebiyatı yolunda yazmakta olduğu şiirler ona, dostları arasında şan kazandırdı. Reşit Paşa’nın desteği ile Sultan Abdülmecid’in üçüncü katipliğine tayin edildi. Mabeyn’e geçtikten sonra Fransızca bildi.

Sultan Abdülmecid’in ölümü üzerine saraydan uzaklaştırıldı. Evvel zaptiye müsteşarlığına tayin edilen Ziya Paşa, Atina elçiliği ve paşalık rütbesi ile Kıbrıs mutasarrıflığına sevk edildi. Birkaç ay sonra Sultan Abdülaziz kendisini İstanbul’a çağırdı ve Bosna Hersek’in teftişi ile görevlendirdi. Bir müddet sonra Meclisi Vala aboneliğine, beylikçiliğe ve Adalet Bakanlığına yükseltildi.

Bab-ı Ali, onu Amasya mutasarrıflığı ile İstanbul’dan uzaklaştırdı. İstanbul’da Abdülhamid idaresine karşı katlanmayı emel edinen Güncel Osmanlılar Toplumuna girdi. 1867’de tekerrür Kıbrıs mutasarrıflığı ile görevlendirilince Kıbrıs’a gitmedi ve o sırada Erzurum Vali Yardımcılığına tayin edilen Namık Kemal ile beraber Avrupa’ya kaçtı.

Evvel Paris’te, sonra da Londra’da kaldı. 1868 senesinde Hürriyet gazetesini kurdu. Avrupa’da bulunduğu senelerde gazetedeki yazılarının yanında Zafername, Terkib-i Bend, Terci-i Bend gibi yapıtlarını kaleme aldı. Yurda döndükten sonra İcra Toplumu Reisliği, Şurayı Devlet aboneliği misyonlarında bulundu. Bu müddet içinde Harabat isimli büyük antolojisine tertip etti. Sultan Abdülaziz’in tahttan indirilişi olayına karıştı. Sultan Abdülaziz’in yerine tahta çıkan Sultan Beşinci Murad’ın zamanında başkatiplikle görevlendirildi. Bir müddet sonra Maarif Müsteşarlığına tayin edildi. Sultan İkinci Abdülhamid yarıyılında, Namık Kemal ve Ziya Paşa, Kanun-i Esasi’yi hazırlamakla görevlendirildiler. Bir müddet sonra politikasını değiştiren Sultan İkinci Abdülhamid, Ziya Paşa’yı, İstanbul’dan aynehir için Suriye valiliğine soydu. Kısa bir müddet sonra da Konya valiliğine soyulan Ziya Paşa, son vazife yeri olan Adana’da 1880 senesinde ölüm etti.

Ziya Paşa, bayağı Türk şiirinin son büyük temsilcileri arasında sayılabilir. Ziya Paşa, yazıları ile, batılı anlayışı ve demokratik görüşleri Türk görüşüye ilk getirenlerden biri oldu. Özellikle Hürriyet kaliteyi de gösteren yazılar yazdı. Sade bir dil ile verdiği yapıtlarda devlet yönetimine kötülüklerine tenkit etti.