Antik Yunan yarıyılında fizik, gökbilim, zooloji, felsefe, anlam, biyoloji, siyaset gibi alanlarda bir hayli eser vermiş olan Aristo, dünya üzerinde en çok öğrenilen feylesoflardan biridir. Usçu ve sarih yaklaşımı ve bilimsel düşünceleri ile felsefede anlam ve reelcilik lideri olarak görülmektedir. Felsefeyi ve bilimi kategorilere ayıran ya da sistematize eden ilk şahıs olması ile birlikte, fizik ve […]
Antik Yunan yarıyılında fizik, gökbilim, zooloji, felsefe, anlam, biyoloji, siyaset gibi alanlarda bir hayli eser vermiş olan Aristo, dünya üzerinde en çok öğrenilen feylesoflardan biridir. Usçu ve sarih yaklaşımı ve bilimsel düşünceleri ile felsefede anlam ve reelcilik lideri olarak görülmektedir. Felsefeyi ve bilimi kategorilere ayıran ya da sistematize eden ilk şahıs olması ile birlikte, fizik ve diğer alanlardaki görüşleri ile Ortaçağa felsefesini temellendirmiştir.
Aristo’nun Hayatı
Makedonya hudutlarında yer alan, Khalkis’deki Grek Kolonileri’nden olan Stageira kasabasında, Makedonya kralının özel hekimi Nikomakhos’un oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Oğlu Aristo’nun eğitimine büyük özen gösteren Nikomakhos, onun da kendisi gibi bir hekim olmasını amaçlıyordu. Yarıyıl itibari ile hekim yetiştiren müessese ve kuruluşun olmamasının da doğal bir neticeyidir. Hekimlik işi bu biçimde babadan oğula aktarılarak süregelen bir işti. Aristo’nun babasının can vermesi ile birlikte hekim olma hayalleri de suya düştü. Annesi Phaestis’i de hemen ardından kaybeden Aristo, amcası Proxenus tarafından geliştirildi. 18 yaşındayken eğitimini bitirmek kastı ile Atina’ya gider ve Atina’da ünlü feylesof Platon’un kurmuş olduğu yüksekokulda ders almaya başlar. Araştırma isteği, dahisi ve hadiselere getirdiği analiz etmeler ile Platon’un en gözde talebelerinden biri olmayı muvaffak olarak, sonraki senelerde bu yüksekokulda retorik ve diyalektik dersleri vermeye başlamıştır. Yüksekokulu kurarak belirli bir düzeye kadar getiren Platon’un vefatının ardından yerini Aristo’nun pek beğenmediği Speusippus aldı. Platon yüksekokulda geri tasarıda kaldığı için olacak Yüksekokul’yi terk etti. Sonrasında, günümüzde Biga Yarımadası olarak geçen Troas bölgesinde ki Assos kentine, yöre hükümdarı Hermias tarafından politik danışmanlık için öneri kazanç. Aristo 20 yıl süresince kaldığı Atina’yı terk ederek bu öneriyi kabul eder. Bu şehirde bulunduğu yarıyılda özgün bir mektep açarak burada yaşambilim alanında çalışmalar yürütür. Ayrıca Hükümdar Hermias’ın kızı ile evlenerek Pythias adında bir kız çocukları olur. 10 sene kadar zaman sonra karısını kaybeder. Bir grup felsefeci ile toplanarak anatomi ve canlı yapısı üzerine araştırmalar yapmıştır. Bu çalışmalar tarihe ışık yakalamıştır. Kraliyet üzerine bir kitap yazarak, Siyaset isimli eserinin 7. kitabını tamamladı. 7. kitabının ilk 12 kısmında Hükümdar Hermesias’a yollamalar yaparak nasihatler verir. Bu kitaba göre evlenme yaşı erkekler için 37 bayanlar için ise 18 olmalıdır. Aristo’nun buradaki süreci bir ekip siyasi ve politik vakalar suratından bitmiştir. Persler buraya atakta bulunarak hükümdarı ele geçirmiştir. Makedonya’ya kaçmak için şehri terk eden Aristo, rotası üzerindeki Lesbos adasında kalarak burada 4 sene yaşamıştır. Burada diğer felsefeciler ile yürüttüğü çalışmalarına devam etmiştir. Bundan sonra Makedonya’da barışın sağlanması ile birlikte oraya dönmüş ve burada 7 sene süresince kalmıştır. Makedonya kralı Philippos sarayına gelerek oğlu İskender’in eğitimini üstlenmiştir.
Philippos can verince oğlu İskender tahta geçmiş ve tam eforunu barış için tüketmeye çalışmıştır. Aristo’yu yüksekokul kurması için dayanaklar. Aristo Peripatos’u kurar ve öğretmeni Platon gibi burada dersler vermeye başlar. Büyük İskender Asya seferinde can verince Atina şehrinde Makedon karşıtı bir dalga sarihe çıkmıştır. Aristoteles bu nedenden dine hürmetsizlik biçiminde yargılamaların mağduru olmuştur. Aristo Sokrates’in yazgısını paylaşmayıp, Atina’yı terk eder. M.Ö. 322 senesinde 63 yaşındayken hayata veda eder.
Aristo, yaşadığı zahmetli yarıyıla kıyasla, yaptığı çalışmaları ile, şuan dahi geçerli olan temel çağdaş bilimin, nerede ise her alanı için, insana binlerce sene evvelinden rehberlik etmeyi muvaffak olabilmiştir. Onun yaptığı bir ekip çalışmaların ehemmiyeti ve bedeli yaşamış olduğu yarıyıldan çok sonraları anlaşılabilmiştir. Gerek felsefeci ve düşünür kimliği, gerekse bilim adamı güzergahı ile ilim ve bilime bu denli ışık yakalamış olan bir adamın, dünyanın en ünlü insanlarından biri olması reeli, inkar edilemez.
Aristo’nun Çalışmaları
Aristo anlam ile alakalı çalışmalar yaparak Organon adlı ve 6 kısımdan oluşan bir kitapta bir araya getirmiştir.
Doğa ve evren üzerine öne sürmüş olduğu fikirleri Gökyüzü Üzerine, Meteoroloji Üzerine, Oluş ve Bozuluş Üzerine, Fizik adlı kitaplarında bir araya getirmiştir.
Aristo’nun 7 kitaplık serisinin 1. ve 2. kitabında oluş ele alınmıştır. Evren tasarımını oluş üzerinden değerlendirmeye çalışmıştır. 3. ve 4. kitaplarında ise, devinimi belirleyerek oluşun, bozuluşun, çoğalmanın ya da eksilmenin ne biçimde ilerlediğini ele alır. Bakilik kavramını inceler ve yer, zaman kavramları hakkında münazaralar yürütür. 5. Ve 6. Kitaplarında başkalaşımı ve bir metamorfoz cinsi olarak hareket tanımlar ve bunları sınıflandırır. Son kitabında ise hareket eden ve hareket ettiren arasında ne gibi bir ilişki olduğunu anlam yürüterek açıklamaya çalışır.
Aristo doğa üzerine çalışma yürütmüş olan ilk insanlardan biridir. Hayvanlar üzerinde yaptığı araştırmalar neticesinde çıkan belirtileri Hayvan Analizleri, Hayvan Kısımları, Hayvan Türeyişi Üzerine olmak üzere3 değişik kitapta toplamıştır. Bu çalışmaların Gerçek tespitlerden oluştuğu reeli ancak 19. Yy da anlaşılmıştır. Bu çalışmaları ile temel sınıflandırmayı da ampirik sınıflandırma olarak yapmıştır. Bu sınıflandırmada hayvanlar suda, karada ve havada yaşayanlar olarak ele alınmıştır. Nebatlar ise otlar, çalılar ve ağaçlar biçimindedir.
Aristo’nun Lafları
*En büyük zafer insanın kendine karşı kazanacağı zafer olduğu için isteklerini ele geçirmek düşmanlarına saldırmaktan daha iyidir.
*Akıllı olmak tek başına uslu olmaya yetmez; uslu olmak için bilgileri uygulamada Gerçek biçimde kullanmak gerekir.
*Kimileri tıpkı birinin sıhhatli olmasını isteme sıhhatli olmaya yetecekmiş gibi, dost olmak istemenin de dostluğa yeteceğine inanıyor.
*Mutluluk, erdem ve ciddi bir gayretin mahsulüdür, hayat şakaya gelmez.
*Cehalet insan aralıksız konuşur, bilge insan ise sualler sorar ve düşünür.
