20. asırda en besbelli görüntü ve optik efektleri sunan Vasarely, 1906’da Macaristan‘ın Pecs kentinde doğdu. Doğduktan kısa bir zaman sonra ailesi ile beraber Slovakya’da Piestany’e taşındı. 1925 senesinde Eötvös Lorand Üniversitesi’nde tıp fakültesinde eğitim görmeye başladı. Ancak iki sene sonra ressam olmak için mektebi vazgeçti. Bauhaus’un saygın avangard sanatçı ve korunucusu olan Sandor Bortnyik’in özel […]
20. asırda en besbelli görüntü ve optik efektleri sunan Vasarely, 1906’da Macaristan‘ın Pecs kentinde doğdu. Doğduktan kısa bir zaman sonra ailesi ile beraber Slovakya’da Piestany’e taşındı.
1925 senesinde Eötvös Lorand Üniversitesi’nde tıp fakültesinde eğitim görmeye başladı. Ancak iki sene sonra ressam olmak için mektebi vazgeçti. Bauhaus’un saygın avangard sanatçı ve korunucusu olan Sandor Bortnyik’in özel akademisine kaydetti. Gerçekten de, Bortnyik’in mektebinin aşinayı gibi, bazen geometrik soyutlama prensiplerine ve hoş sanatlardan ziyade uygulamalı olarak Alman Bauhaus’un Macar eşdeğeri olarak kabul edildi. Bortnyik Walter Gropius, Theo Van Doesburg, Laszlo Moholy-Nagy, Piet Mondrian, De Stijl sanatçıları ve Konstrüktivizm üzerine ders verdi. Bu zaman zarfında Vasarely, Claire Spinner ile tanıştı ve evlendi.
1930’da Paris’e yerleşmek için Budapeşte’den parçaladılar. Takip eden yirmi sene süresince, Vasarely ticari bir sanatçı olarak, reklam, haber ajansları için posterler ve ilaç şirketleri için logolar yarattı. Pratik ve teorik eğitimi, onu geometrik ilkeler ve kromatik kalıpları sınamasına neden oldu, ancak daha sonraki çalışmalarının ayırt edici tarzı henüz reelleşmemişti.
Genç, fukara, bohem ressamın klişeleşmiş imgesinin aksine, Vasarely’nin grafik tasarım kariyeri, Paris sanat dünyasının izafi olarak izole edilmesiyle kendi yaratıcı projelerini özel olarak sürdürmesi için yeterli bir kazanç yaratıyordu. Üç ebatlı çalışmalarda perspektif, gölge ve ışık tesirlerini sınadı. Renk ve optik biliminin yanı gizeme astrofizik, görelilik ve kuantum mekaniğinin bilimsel ilkelerini araştırdı. Fizikte yaratıcılığını canlandıracak prensipleri buldu. Vasarely’nin kompozisyonu, kariyeri süresince titiz ve nesnel kaldı. Sanatı tıpkı bilim gibi devam eden, rasyonel bir deney süreci olarak algıladı.1933-1938 senelerinde Siyah ve beyaz tersliklere sahip bazı parçalar yarattı.
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, 1942-1944 yarıyılını Lot vadisinde Saint Cere’de geçirmiş olan Vasarely, Paris’in güney eteklerinde bulunan Arcueil mahallesinde bir stüdyoyu devralmak üzere Paris’e döndü. Bu hareket, sanatsal stilindeki derin metamorfozun başlangıcını işaret etti. 1947-1951 yarıyılında, muhakkak iki ebatlı geometrik formların mekan ve derinlik duyusal algılarını oluşturabildiğini ve hatta hareketin optik yanılsamasını yaratabildiğini fark etti. Daha sonra bu bulguyu Fransa‘nın güneyindeki Belle-Isle ve Gordes-Kristal bölgelerindeki tatiller sırasında yapılan çalışmalarına aktardı: “Güney kasabaları ve köyleri, yoksun bir güneş tarafından yutulan […] paradokslu perspektif “. 1940’ların başında, Vasarely Denise Rene ile beraber bir sanat galerisi kurdu.
1950’lerin başlarında Vasarely, ilk çalışmalarında grafik ve figüratif stilini tamamen soyut fotoğraflardan yana vazgeçmişti ve müteakip on sene süresince, sanatçıların geliştirdiği Kinetik Sanat ilkelerini genişleterek, değişmez formlarda hareketi resimlemeye odaklandı. Op Arkası hareketinin teorik temeli de, en tesirli şekilde Vasarely’nin Manifeste Jaune’sinde ortaya konuldu.
1954’te Venezüella’daki Karakas Üniversitesi için bir dizi mimari duvar planladı. Bu projeler, sanat ve mimarlığın karşılıklı bağımlı olduğu inancını dile getirdi.1955 tarihli “Sarı Manifestosu”, “saf şekil ve saf rengin dünyayı simgeleyebileceği” inancını dile getirdi. Bu ifade, Vasarely’nin Marcel Duchamp, Alexander Calder, Jesus Rafael Soto, Jean Tinguely ve öbürlerinin yanında yer alan Galerie Denise Rene’de tertip edilen Kinetik Sanat sergisi Mouvement için yayınlandı.
1959’da Fransız yurttaşı oldu.1960’ların başlangıcında, Vasarely, sanatının çoğunun temel yapı taşları haline gelen, potansiyel olarak baki değiştirilebilir birleşik bir dizi birim olan yapıtına “Abece Plastiği” ismini verdi. 1960’larda, belki de en tesirli yapıtlar dizisi olan “Planetary Folklore” dizisini yaratmak için abece kullanıldı. Bu sayede, rastgele bir izleyicinin kendisiyle aynı biçimde etkileşimde bulunacak görsel efektler oluşturması amaçlandı.1961’de Victor ve Claire, yaşamının sonuna kadar Vasarely’nin kaldığı Annet-sur-Marne’a taşındı. 1964 senesinde Guggenheim Mükâfatı’nü, 1965’te de Sao Paolo Bienali Birincilik Mükâfatı’nü aldı.1966-1970 yarıyılında, Montreal’deki 1967 Dünya Fuarı’nda Fransız Pavyonu da dahil olmak üzere muhtelif mimari projeler üzerinde çalıştı.
1969’da, “insanın şuurlu bir mahlukat haline geldiğini, bilgi, materyalist ve sosyal düşünceyi susturduğunu”, sanat, bilim ve yaşam üzerine rasyonel ve beşeri bakışlarını özetleyen bir deklarasyon yazdı. 1970’te, Fransa’nın Gordes kentindeki Vasarely Vakfı’nın yanı gizeme çalışmalarına dağılmış büyük bir müze açtı. Takip eden senelerde müze ve vakıf ağı gelişti, 1976’da Pecs’in çocukluğundaki evinde Vasarely Müzesi açıldı ve 1980’lerde Amerikan, Alman ve Norveç Vasarely Vakfı heyetti. Gordes’teki vakfın genel merkezini, muhtelif mimari kavramları keşfetmek için kullandı – Abece Plastiğinin kentsel tasarılamada da kullanılabileceği fikriye katlanarak – bir dizi eğitim ve araştırma programı oluşturdu. Hala enerji ve buluşla dolu olan Vasarely, bir sanat yapıtına katlanan konseptin, onun hakikatleştirilmesinden daha ehemmiyetli olduğunu her zamankinden daha çok ikna oldu.
Bilimsel titizliği manevi inançlarla bitirilmiş bir insancıl olan Vasarely, planladığı evrensel sanatsal kelime dağarcığının dünyayı daha iyi bir yer haline getirebileceğine Gerçekten inanıyordu.
Sanat eleştirmeni Roberta Smith, “Vasarely’nin sanat dünyasındaki görünürlüğünün 1970’den sonra süratle düşmesine karşın, kendi ufak sanat imparatorluğunun merkezi olmaya devam ettiğini” yazdı. 1980’lerde Op sanatının popülaritesi ehemmiyetli miktarda eksildi ve zamanının giderek daha aşırısını müze ve vakıf ağını idaremeye adadı. Budapeşte Görsel Sanatlar Fakültesi’nde profesör oldu. 1990’ların ortalarında Vasarely’e prostat kanseri teşhisi kondu ve muhtelif rehabilitasyonlara başladı.
Victor Vasarely, 1997 senesinde 90 yaşında iken Paris’te yaşamını kaybetti.
Kinetik Sanat’ın hareket etmek zorunda olmadığını fark eden ilk çağdaş sanatçıydı. Bunun yerine, değişmez formlarda hareket önermek için geometrik efektler kullanan gizeme dışı bir dizi fotoğraf ve heykel yaptı. Vasarely’nin lider teknikleri 1960’ların Op sanat akımını etkilemiyor, aynı zamanda tam bu ruhsal halini belirlemeye de dayanakçı oluyordu.
Konstrüktivist ve Beton Sanatı akımlarındaki öncülleri gibi, Vasarely çağdaş sanat için evrensel bir görsel kelime oluşturmak istedi. 1960’larda, baki olarak değiştirilebilen bileşimsel öğelerin “Abece Plastiği” ismini verdiği şeyi geliştirdi. Bu ufak, kare ünitelerin her biri, biçim ve tabanın, rastgele bir biçimde değiştirilebilen, akla gelebilecek rastgele bir kumpasta tertip edilebilen kolay bir kombinasyondan oluşuyordu. Vasarely’nin çalışmasının bu Gerçekltuyu, tüm topikal referansları ortadan kaldırarak, görsel efektleri rastgele bir izleyici ile aynı anlama gelmek için kolay kullandı. Sanatın milli ve kültürel hudutlar arasında bağlantı kurması için İkinci Dünya Savaşı sonrası bir sorunu örnekledi. Bu sayede Vasarely, “diye adlandırdığı şeyi yaratmaya çalıştı.”
Konstrüktivizmin bir talebesi olarak Vasarely, sanatın ve mimarlığın üst üste gelmesini inceleyerek sanatın cemiyette işlevsel bir emeli olması gerektiğine inandı. Mimari mekanlar için özel olarak duvar fotoğrafları ve öteki görsel unsurları planlamanın yanı gizeme, görsel iç içe geçmiş kompozisyon bileşenlerinin şehir tasarılamasında kullanılabileceğine, iç mimarlık, cadde tasarımı vb. kumpaslılık ve spektrum özelliklerinin birleştirilebileceğine inandı. Virtüöz teknik netliğini bilimsel bir şuurla birleştirerek; derinlik, perspektif ve hareketlerin yanıltıcı, titrek tesirlerini yaratarak, görsel form ile oynadı.
Eserlerinde görsel bir devinim vardır.
En ehemmiyetli yapıtları:
Zebra, Sophia, Vega, Abece, Vega-Nor, Ambigu, İki, Ondho, Riu-Kiu-Cı, Kaplanlar, Satranç Tahtası, Bora, Ezinor, Yapoura, Bhiadn, Orion, Karayip Denizi, Yahwarl, Yüksek Kule, Keiho, Zoeld, Quasar Günü, Kaglo, Dva-Dva, Orion Gris, Chey Pyr, Kateau, Cassiopee, Kompozisyon Kare Kabartma
