Bütün adı Rollo Reen May ’dir. 1909 senesinde, ağırbaşlı, dindar, yüksek eğitimli bir ailenin çocuğu olarak Amerika ’nın Ohio eyaletinde Midwest kasabasında dünyaya gelmiştir. Çocukluk yarıyılında ebeveynleri boşanmış ve ablasına şizofreni teşhisi konulmuştur. Rollo adı, Jacob Abbot ’un Rollo Kitapları adlı yapıtlarının başkarakteridir. Anlamına gelince “çocukluk senelerinden itibaren ergenliği ve erişkinliği süresince erdemli bir biçimde yaşayarak, iyi bir […]
Bütün adı Rollo Reen May ’dir. 1909 senesinde, ağırbaşlı, dindar, yüksek eğitimli bir ailenin çocuğu olarak Amerika ’nın Ohio eyaletinde Midwest kasabasında dünyaya gelmiştir. Çocukluk yarıyılında ebeveynleri boşanmış ve ablasına şizofreni teşhisi konulmuştur.
Rollo adı, Jacob Abbot ’un Rollo Kitapları adlı yapıtlarının başkarakteridir. Anlamına gelince “çocukluk senelerinden itibaren ergenliği ve erişkinliği süresince erdemli bir biçimde yaşayarak, iyi bir insan olmayı bilen birey”dir. Öbür yandan Rollo adı Viking masallarında geçen kahraman Fargo şahsiyetinin de adıdır.
May, adının anlamını ve veriliş nedenini bildiğinde, bu hoş anlamdan dolayı mutlu olmuştur. Yaşamı süresince de adının anlamını karşılayan bir şahsiyete sahip olmuştur. Yakın etrafı onun adıyla bütünleştiğini, kişiliğinin adıyla geçimli olduğunu düşünmektedirler. Yakın dostu olan akademisyen Robert Abzug, bir yazısında “May ’in şahsiyetiyle çok geçimli bir ad” ibaresini kullanmıştır.
Rollo May, ilk ve orta öğrenimini ailesinin yanında bitirmiştir. 1926 senesinde Michigan Devlet Üniversitesi ’nde İngiliz Dili ve Edebiyatı kısmında yüksek öğrenimine başlamıştır. May ’in üniversite seneleri süresince etkin bir talebe olduğu öğrenilmektedir. Yakın dostları onun şahsi gelişimi için özel gayret göstererek faydalı bir talebelik yaşadığını söylemektedirler.
Rollo May1930 senesinde Oberlin Üniversitesi ’nde mezun olmuş ve bir vakit süresince Yunanistan ’da hoca olarak çalışmıştır. Yunanistan ’da çalışırken yaz aylarında Viyana ’ya giderek Adler ile çalışmıştır. Daha sonra Union Teological Seminery üniversitesinde din alanında eğitim almış sonrasında psikoloji alanına geçiş yapmıştır.
Colombia Üniversitesi ’nde Muayenehane Psikoloji alanında hekime eğitimi almıştır. Hekime eğitiminden sonra New York ’ta kendi çalışma yerini açmıştır. Ayrıca William Alanson Enstitüsü ’nde analist ve süpervizör olarak çalışmıştır. May, aynı zamanda San Francisco ’daki Saybrook Lisansüstü Eğitim ve Araştırma Merkezi ’nin kurucularından ve öğretim abonelerinden birisidir.
Rollo May’in Psikolojik Tahlili
Rollo May, Varoluşçu psikolojinin ehemmiyetli temsilcilerindendir. Psikoloji bilimine Güncel bir istikamet vermiştir. Psikoloji ve felsefeyi bağlayan sansasyonel bir yaklaşım ortaya koymuştur. Teolog Paul Tillich ile yakın dosttu ve yaklaşımının şekillenmesinde onun da görüşleri tesirli olmuştur. Hatta Yaratma Cesareti kitabına adını koymakta Paul Tillich ’in Varolma Cesareti adlı kitabı esin olmuştur. Ayrıca Tillich, May ’in Heidegger ve Kierkegaard ’la bilindikliğini de sağlamıştır.
May, Freud ’a ait her yazıyı okumuştur. 20 ’sindeyken Alfred Adler ’le tanışmıştır. Fakat Adler ’in altlık teorisindeki evham teorisini fazla kolaylaştırılmış ve genel bulmuştur.
May ’e göre insanların içinde endişeye neden olan ters zorlamalar vardır. Ferdin bu tersliklerle başa çıkması onun varoluşunu etkilemektedir. Misalin vefat endişesi kimi insanları yapıtlar oluşturmaya, verimli bir biçimde varolmaya iterken bazılarını da boş vermişliğe ve hatta kabahat işlemeye itebilir.
Ayrıca May, ferdin üç değişik dünyada aynı anda yaşamını idame ettirdiğini ve bu üç dünyada balansı kurabilirse sıhhatli bir yaşam sürdürebileceğini belirtmektedir. Peki bu üç dünya neyi ifade etmektedir? Fert bilgili natürel bir etrafta dünyaya gelmektedir. Buna natürel dünya sınıyor. Usu sayesinde de sosyal bir dünya oluşturarak üstün bir statüye kavuşmaktadır. Sosyal dünya sayesinde varlığını sürdüren ferdin bir de psikolojik bir dünyası vardır. Her fert dünyayı kendine özgü gözlükleriyle idrak etmektedir.
May ’in fert kavrayışı devingen, değişken ve çok ebatlıdır. O surattan May, sabit, tek ebatlı ve indirgemeci fert kavrayışına dayalı tam psikolojik yaklaşımlara karşıdır. Ona göre her fert kendine özgüdür. O sebeple fazla teknik ve yargılara sahip idealist ve metaryalist teoriler yerine varlık tahliline dayalı bir psikoterapi usulü kullanır.
Buna göre hasta rehabilitasyonunda empati kurarak hastanın dünyasını bizzat hastanın gözüyle anlamak ehemmiyetlidir. Böylece her hastanın kendi özel gidişatına göre rehabilitasyon edilmesi olası olabilmektedir.
Rollo May’in Sanata Katkıları
May, ehemmiyetli yapıtı Yaratma Cesareti ile sanat kuramına da ehemmiyetli katkılar sunmuştur. May ’in yaratıcılık kavrayışı değişik perspektifler üzerinden şekillenmektedir. Buna göre cesaret, karşılaşma ve ara verme olarak ifade edebileceğimiz zamanlar başka bir deyişle bilinçdışı süreçler olan üç ana perspektif üzerinden yaratıcı edimi tahlil etmektedir.
İlk perspektif cesarettir. Yapıtında üç cins cesaretin olduğunu belirtir: Fiziksel, moral ve cemiyetsel. May, cesaretin bir parakoksu olduğunu belirtmiştir. Buna göre kendimizi tüm bir dolulukla adamalıyız ama aynı zamanda yanılıyor olabileceğimizin de farkında olmalıyız.
Moral cesaret yanlışların düzenlenmesiyken, onun kontrastı olan yaratıcı cesaret Güncel bir cemiyetin inşasında Güncel şekillerin, Güncel simgelerin, Güncel modellerin bulunmasıdır. Yaratma cesareti bir nevi başkaldırıdır. Picasso ’nun dediği gibi “her yaratma edimi, ilk evvel bir devirme edimidir”.
Yaratıcılık ile Çılgınlık Arasındaki İnce Çizgi
May, yaratıcılığın kendi özel kültürümüzde ciddi psikolojik meselelerle bütünleştiğini kabul etmektedir. Fakat bazı psikolojik yaklaşımlarda söylendiği gibi bunun mutlak bir neden olduğunu düşünmemektedir. Bu kavrayışı; “sanatçıların nevrozunu psikanalizle rehabilitasyon edersek artık yaratmayacaklar mı?”diye sorgular.
Gelelim ikinci perspektife. Yaratıcı edimin olmazsa olmazı karşılaşmadır. Misalin ressamlar hoş bir manzarada May ’in deyimiyle emilir, yutulurlar. Bunu iç hayalle, bir fikirle dışa vurabiliyorlarsa o zaman has yaratıcılık ortaya çıkar. Şayet ki karşılaşmadan haz alıp anın verdiği hoş duygularla kendilerini kısıtlarlarsa o zaman yaratıcılık yarım kalır. Bu da “firari yaratıcılık” olur. Yevmiye dildeki karşılığını “arzu” olarak düşünebiliriz.
Şahsın yaratıcı ediminde yoğunlaşma ve vecd hali olmalıdır. May ’e göre vecd, esnasında birey entelektüel, iradi ve duygulanımsal işlevlerinin hepsi aynı anda işlevseldir. Burada temel nokta gömülmenin başka bir deyişle yoğunlaşmanın derecesidir. Ancak vecd halinde bir nesne net olarak görülebilir.
Bir öbür ehemmiyetli nokta da şuurlu çalışmayla sürdürülen ara verme ya da hafifleme dediğimiz anlarda ortaya çıkan bilinçdışı gidişatlardır. Gerek bilimsel gerek sanatsal yaratıcılıkta yoğunlaşmanın ehemmiyeti büyüktür ama hafifleme zamanları Güncel fikirlerin ortaya çıkışını sağlayabilir. Sakin zekada bilinçdışı olan şuura taşınır. Şu hikâyeyi hepimiz öğreniriz: Newton, elma ağacının altında otururken kafasına elma düşer ve Newton, “Buldum!” diyerek, yer çekimini keşfeder.
May’in Son Seneleri
Rollo May, yaşam boyu bilime olan katkılarından dolayı, 1987 senesinde, Amerikan Psikoloji Derneği ’nin Altın Madalya mükâfatına layık görülmüştür. May ’in izni ve katılımıyla, bu anlamlı senede, Saybrook Mezunlar Enstitüsü ’nde Saybrook Institute, Rollo May Düşünce Merkezi açılmıştır. Burada geniş bir kütüphane kurularak, Rollo May ’in fikirlerini geliştirecek özgün çalışmaların yapılması için genç tahlilciler teşvik edilmiştir. Bu enstitü değişik bir hayli müessese ve kuruluş tarafından da hala desteklenmektedir.
Hekime eğitimi sırasında iki sene sanatoryumda kalmasına neden olan vereme tutulmuş, iyileşme yarıyılında zamanını geçirmiştir. Bu vakit içinde Evhamın Anlamı kitabını kaleme almıştır.
1994’şöhret Ekim’inde yaşama veda etmeden evvelki son senelerini San Francisco Körfez Bölgesi’ndeki Tiburon’da geçirmiştir.
Rollo May, Otto Rank’i varoluşçu psikoterapinin en ehemmiyetli liderlerinden biri olarak görmüştür. Vefatından kısa bir vakit evvel May, Rank’in derslerinin Robert Kramer tarafından derlendiği bir yapıta yazdığı önsözde, “Otto Rank’i, uzun bir zamandır Freud’dan etkilenen büyük ama keşfedilmemiş bir bile olarak görüyorum.” demiştir.
May, yaşamı süresince etrafı tarafından beğenilen biri olmuştur. Gayretliliği, azmi ve akademik zenginliği ile takdir toplamıştır. Vefatından sonra, şahsiyeti ve akademik yaşantısı hakkında bir hayli pozitif yazı yazılmıştır. Misal yaşantısından dolayı May, Amerikan psikoloji ananesinde, William James ’deri sonra ikinci büyük düşünür olarak kabul edilmektedir.
Kaynaklar ve İleri Okumalar :
May, Rollo, Yaratma Cesareti, Metis Yayınları
Yazar: Nil GÜREL
