Dario Fo Biyografisi
1997 yılında Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü adlı oyunuyla Nobel Edebiyat Ödülü kazanmıştır.
Dario Fo, 24 Mart 1926 tarihinde İtalya, Sangiano ’da Felice Fo ve Pina Rota Fo çiftinin oğlu olarak doğmuştur. Babası lokomotif sürücüsü bir makinist idi. Fulvio adında bir erkek kardeşi vardır. Kız kardeşi Bianca Fo Garambois de bir yazardır. 1940 yılında eğitimi için Milan ’a taşındı. Brera güzel sanatlar akademisinde okudu.
1952 yılında Milano’da tiyatro oyunculuğuna başladı.
İtalyan oyun yazarı, yönetmen, mim oyuncusu ve tiyatro yöneticisi. Gösterileri Güncel sorunlardan kaynaklandığı için tiyatro karikatürcüsü, toplumsal ajitatör ve radikal palyaço olarak da nitelenmiştir. Önceleri küçük kabare ve tiyatrolar için yergili revüler yazımında bir metin yazarına yardım etti. Oyuncu Franca Rame ile evlendikten sonra 1959’da karısıyla birlikte Dario Fo- France Rame Topluluğu’nu kurdu.
Eşi ile birlikte “Canzonissima” adlı televizyon programında sundukları komik skeçlerle kısa sürede tanındı. Zamanla siyasal bir ajit-prop tiyatrosu geliştirdiler. Çoğu kez küfürlü ve açık saçık da olsa oyunları temelde commedia dell’arte geleneğine dayanıyordu ve Fo’nun deyişiyle “resmi olmayan solculuk”la kaynaşmıştı.
Dario Fo ve eşi Franca Rame 1968 yılında İtalyan Komünist Partisi’yle bağları olan Güncel Sahne adlı bir başka topluluk kurdular. 1970 yılında ise Halk Tiyatrosu Topluluğu ile fabrika, park, spor alanı gibi halkın toplu olarak bulunduğu yerleri dolaccidentale di un anarchico (1974; Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü, 1990) ve Non si paga, non si paga! (1974; Ödemiyoruz, Ödeyemeyeceğiz!) gibi oyunları çok tutuldu. Bir oyuncu olarak Fo en çok, tek başına bir yetenek gösterisi yaptığı Mistero Buffo’daki (1973) rolüyle tanındı. Her izleyici topluluğu önünde değişecek kadar Güncelliğe dayanan bu yapıt ortaçağ gizem oyunlarının çağdaş bir uyarlamasıdır.
1997 yılında Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü adlı oyunuyla Nobel Edebiyat Ödülü kazanmıştır. Oyunları çoğu zaman skandal olarak nitelendirildi ve sahnede bile tutuklandı.
Dario Fo ’nun çalışmaları; Türkiye, Arjantin, İsveç ve Yugoslavya, Şili, İngiltere, Hollanda, Polonya, Romanya, Güney Afrika, Güney Kore, İspanya, Sri Lanka, dahil olmak üzere 30 dile çevirisi yapılmıştır.
Dario Fo, 1954 yılında İtalyan tiyatro oyuncusu Franca Rame ile evlendi. 29 Mayıs 2013 tarihinde eşi vefat etti. Jacopo Fo (d.31 Mart 1955) adında bir oğlu vardır.
Dario Fo son yıllarda, İtalya’da sistem karşıtı 5 Yıldız Hareketi’ne güçlü destek veriyor, Renzi hükümetini de ağır şekilde eleştiriyordu. Kendisini ateist, Marksist-Leninist olarak tanımlayan Fo son yıllarda siyaset dünyasında da aktifti. İtalya’daki “değişim hareketi” 5 Yıldız Hareketi’ne güçlü destek veren Dario Fo, hareketin bir mitinginde yaptığı konuşmada “Her şeyi altüst edin! Biz yapamadık, siz yapın!” demişti.
Dario Fo, 13 Ekim 2016 tarihinde 90 yaşında öldü.
Ödülleri :
1981 – Sonning Ödülü
1986 – Obie Ödülü
1997 – Nobel Edebiyat Ödülü kazandı . Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü adlı oyunuyla
1997 – İtalya Kültür ve Sanat Altın Madalyası (Devlet madalyası)
Önemli Eserleri :
1960 – iki Tabancası Vardı ve Gözleri Siyah – Beyazdı
1969 – Biri Herkes için, Hepsi Biri için!
1970 – Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü
1974 – Ödemiyoruz! Ödemeyeceğiz!
1978 – Bir Dişi Kaplanın Hikâyesi
1989 – Papa ve Cadı
1984 – Elisabeth, Tesadüfen Kadın
1998 – imdat, Halk Geliyor!
1997 – Oyuncunun El Kitabı
2004 – ilk Yedi Yıl
Eserleri :
1958 – Un morto da vendere (Satılık Corpse)
1958 – Sigara tutti i nuocere vengono ladri (Erdemli Hırsız)
1959 – Gli arcangeli olmayan giocano al Flipper
1960 – Aveva nedeniyle pistole con gli occhi bianchi e neri
1961 – Chi Ruba un piede è fortunato in amore
1963 – Isabella, tre caravelle e un cacciballe
1967 – La signora è da buttare (Lady Out Throw)
1968 – Grande pantomima con BANDIERE e pupazzi piccoli i medi (Bayraklar ve Küçük ve Orta ölçekli Puppets Grand Pandomim)
1968 – Morte e resurezione di un Pupazzo (Ölüm ve Kuklanın Kıyamet)
1969 – Mistero Buffo (Komik gizem)
1969 – İl padrone 1.000 conosce operaio: başına questo lui è il padrone
1969 – Legame saf che io tanto spacco tutto lo stesso
1970 – Bir niente Vorrei morire stasera se dovessi pensare che non è servito
1970 – Morte accidentale di un anarchico (Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü)
1971 – Tutti uniti!Tutti insieme!Ma scusa, quello olmayan è il padrone?
1972 – Fedayn
1972 – Bir Arap Kadın Konuşuyor
1973 – Mamma Togni
1973 – (Şili Halk Savaşı)
1974 – Porta e Belli contro il potere
1974 – Non Si Paga!Sigara Si Paga !
1975 – Il Fanfani rapito
1976 – La esrar della mamma è la più bella
1977 – Parliamo di donne
1977 – Tutta casa, letto e chiesa
1977 – Il risveglio (Waking Up)
1977 – Una donna tutta sola
1977 – La mamma fricchettona
1977 – Aynı Hikaye
1977 – Medea
1977 – l’Uomo incinto(hamile adam)
1978 – La Storia della tigre (bir Tiger Masalı)
1981 – Clacson, trombette e pernacchi (Trumpets ve Ahududu)
1983 – Coppia aperta, yarı spalancata (Açık Çift)
1983 – Lo stupro (Tecavüz)
1983 – Il candelaio (Candlestickmaker)
1984 – Elisabetta: caso una donna başına Benndan)
1985 – Manuale minimo dell’attore (Ticaret hileci, 1991)
1985 – Hellequin, Harlekin, Arlecchino
1986 – Francesca kaçirip
1987 – Bebek İsa’nın ilk mucizesi
1989 – Lettera dalla Cina (Çin Mektubu)
1989 – Qu Hikayesi
1989 – Il ricercato
1989 – Il Papa e la strega (Papa ve Cadı)
1990 – Zitti!Stiamo precipitando!
1992 – Johan Padan ve Amerika Keşfi
1992 – Settimo: ruba un po ‘hayır meno.2
1993 – Mamma!Ben! Sanculotti
1994 – Sesso?Teşekkürler, gradire başına tanto!
1995 – Leonardo: Uçuş, Sayım ve Amours
1997 – Il diavolo con le Zinne (Boobs ile Şeytan)
2003 – İki Başlı Anomali
2009 – Francis Kutsal Jester
Kitapları :
Kadın Oyunları I – On Bir Oyun
Kadınlardan Konuşalım – Kahraman Kadın – Şişman Kadın
Kadın Oyunları II: Açık Aile Neredeyse Ardına Kadar Açık
Ödenmeyecek! Ödemiyoruz!
Neredeyse Kadın: Elizabeth
Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü
Marino Serbest! Marino Masum!
Klakson, Borazanlar ve Bırtlar
Sıradan Bir Gün ve Diğer Oniki Komedi
Seks? Eh, Hayır Demem
