Neredeyse bilgisayar var olduğu günden beri virüs var ve bir biçimde onunla gayret etmeye alıştık. Öğrenilen makûs emelli yazılımları da Güncelden bir biçimde tespit edebilir hale geldik. Şimdi çok daha makûs emelli bir yazılım diyebileceğimiz ajan yazılımlar çıktı. Ajan yazılım da bir cins makûs emelli yazılımdır ama bu illetin yaptıklarını dinleyince, arka tasarıda suskun sakin bir şeyler yapmaya çalışan makûs emelli yazılımlara üzüleceksiniz.
Ajan yazılım bilgisayar, telefon, tablet gibi tüm makinelere sızabilir. Üstelik çoğu zaman bu sızmayı kendi elimize onaylayarak yaparız. Ajan yazılım aygıtınıza sızdığı zaman usunuza gelen – gelmeyen her şeyinize erişebilir ve ne yazık ki çoğu zaman başınıza bir bela gelene kadar fark etmezsiniz. Gelin dijital belamız ajan yazılım nedir, ne yapar, nasıl tespit edilir azıcık daha yakından araştıralım.
Ajan yazılım nedir?
Ajan yazılım; bilgisayar, tablet, uslu telefon gibi makinelere kullanıcıların haberi olmadan sızan, kullanıcının izni olmadan bilgilerini toplayan ve topladığı bilgileri üçüncü taraflara satan bir cins makûs emelli yazılımdır. Ajan yazılımlar, günümüz dünyasının en büyük siber risklerinden biri olarak kabul ediliyor.
Ajan yazılım bir virüs değildir. Virüsler makine içinde dağılmaya çalışır, ajan yazılımın ise makineye bir defa girmesi yeterlidir. Pek çok makûs emelli yazılımdan değişik olarak ajan yazılımlar, kullanıcıların çok daha saklı ve ehemmiyetli verilerini ulaşabilir. Bu cins ehemmiyetli bilgilerin çalınması demek, kullanıcıların sadece dijital yaşamında değil asıl yaşamında da meseleler yaşaması demektir.
Ajan yazılım ne yapar?
Ajan yazılım çoğu zaman koli yazılımlar içerisinde saklı olarak kazanç. Kullanıcı, yazılım yükleme onayı verirken fark etmeden ajan yazılımı da onaylar. Asla okumadığımız ve hemen onayladığımız kullanıcı kontratlarında yer alan tek bir madde ile ajan yazılımın yüklenmesine onay verebilirsiniz.
Ajan yazılımın çalışma ilkeyi üç temel adımdan oluşur; sızma, bilgi toplama ve bilgileri yollama. Aygıtınıza bir biçimde sızan ajan yazılım, ekran görüntülerine kadar tüm bilgilerinizi toplar ve daha sonra bu bilgileri yazılımın sahibini yollar. O da artık neler yapar kim öğrenir. Ajan yazılımın erişebildiği bilgilerden kimileri şunlardır;
Seans açma bilgileri Kullanıcı isimleri ve şifreler PIN kodları Kredi ve banka kartı numaraları Klavye vuruşları Tarama alışkanlıkları E-posta adresleri Uçtan uca şifrelenmiş iletiler Ekran görüntüleri
Ajan yazılım cinsleri:
Bir yazılım koliyi içinde saklanarak aygıtınıza sızan ‘Truva atı’ ajan yazılımı Bilgilerinizi reklamverenlere satan ve kandırıcı reklamlar gösteren ‘Adware’ ajan yazılım İnternet siteleri üzerinden sızan ve online alışkanlıklarınızı takip eden ‘Tarama-izleme’ ajan yazılımı Ekran görüntülerini, klavye vuruşlarını, ziyaret edilen internet sitelerini ve kayıtlı e-postaları izleyen ‘Keylogger’ ajan yazılımı
Ajan yazılım cinslerini genel olarak bu dört temel kategoriye ayırmak muhtemel. Ancak bir ajan yazılım bu cinslerden çok daha karışık olabilir. Bu cinslerden hiçbirine ait olmayan ajan yazılımlar olduğu gibi pek çok değişik cins başlığı altında değerlendirilecek ajan yazılımlar da olabilir.
Ajan yazılımlar hangi meselelere neden olur?
Ajan yazılımların çok daha saklı ve ehemmiyetli bilgilerinizi çalabileceğini söyledik. Bunun anlamı, sosyal medya hesabınızı kaybetmekten çok daha aşırısıdır. Bilgi hırsızlığı ve kimlik dolandırıcılığı sebebiyle banka hesaplarınız boşaltılabilir, kredi kartınız limitine kadar tüketilebilir, isminize kredi çekilebilir, isminiz kullanılarak tanıdığınız şahıslar dolandırılabilir ve daha nicesi.
Tüm bunları düşününce azıcık hafif kalacak ama ajan yazılımlar makine zararına da neden olabilir. Arka tasarıda sürekli çalışmakta olan ajan yazılım makine performansını düşürür, güvenlik duvarlarını kaldırarak makineyi risklere sarih hale getirir, fazla ısınma ve eşi gidişatlar neticesinde makinenizde kalıcı zararlar vazgeçebilir.
Bazı ajan yazılımlar, kullanıcıları kandırıcı reklamlara ve internet sitelerine yönlendirir. Arama motoruna ne yazarsanız yazın karşınıza apayrı siteler çıkabilir, pop-up reklamlar dört bir yanınızı sarabilir ve hatta internet tarayıcınız sarih olmasa dahi reklamlar görebilirsiniz. Bu gidişat asap bozucu olmasının yanı gizeme tıkladığınız anda büyük riskler de doğurabilir.
Ajan yazılım bulaşma bulguları nelerdir?
İnternet tarayıcınızın ana sayfası değişir. Zannedilen arama motorunuz değişir. Karşınıza anlamsız arama neticeleri ve reklamlar çıkar. İnternet tarayıcınız kapalı olsa dahi reklam görürsünüz. Makine performansınız büyük oranda düşer. Aygıtınız sık sık donar ve hatta çöker. Makinenizde tanımadığınız klasörler görmeye başlarsınız. Dosyalarınızın yer değiştirdiğini görürsünüz. Dosyalarınız silinir. Sevk Edilmiş Öğeler klasöründe yollamadığınız e-postalar görürsünüz. https protokolü ile şifrelenmiş internet siteleri dahi tehlikesiz değil olarak görülür.
Aygıtınıza bir ajan yazılım sızdığı zaman karşınıza çıkabilecek meselelerden kimileri bu biçimde. Çoğu zaman ajan yazılım kendini bir biçimde muhakkak eder ve dikkatli kullanıcılar bu gidişatı anlar. Ancak bazı vaziyetlerde ajan yazılımlar hayli sinsi çalışır ve kolay kolay fark edilmeyebilir.
Ajan yazılım nasıl bulaşır?
Ajan yazılımların ana bulaşma kaynağı yazılım kutularıdır. Kullanıcılar, emin olmayan bir kaynaktan bir yazılım koliyi indirir ve kendi elleriyle ajan yazılımı yüklerler. Emin olmayan indirme kaynakları, ne idüğü bilinmez yazılımlar, parasız bir şeyler sunduğunu iddia eden kampanyalar her zaman risklidir.
E-postalarla gelen irtibatlar ve dosya ilaveleri de ajan yazılımın en çok bulaştığı yerlerdir. Emin olmayan internet sitelerindeki çerezleri kabul et butonu dahi ajan yazılım taşıtı olabilir. Başka Bir Deyişle her an her şey olabilir. Bu sebeple emin olmayan hiçbir irtibata tıklamayın ve unutmayın, parasız peynir yalnıza fare kapanında olur.
Ajan yazılım nasıl silinir?
Şayet bilgisayarınızda, tabletinizde ya da uslu telefonunuzda ajan yazılım olduğundan şüpheleniyorsanız yapmanız gereken hemen makineyi sıfırlamaktır. Ehemmiyetli dosyalarınızı yedekledikten sonra makineyi sıfırlayın ve tüm yazılımların kaldırıldığından emin olun. Çoğu zaman bu operasyon ajan yazılımdan kurtulmanızı sağlayacaktır.
Ajan yazılım bir virüs olmadığı için dosyalarınızın ya da klasörlerinizin arasına saklanmaz. Kendisi faal olarak kendi dosyalarıyla hareket eden bir yazılımdır. Bu sebeple makine sıfırlamak en Gerçek yöntem olacaktır. Ancak bazı vaziyetlerde profesyonel destek almanız gerekebilir.
Günümüz dünyasının en büyük siber tehditlerinden biri olan ajan yazılım nedir, ne yapar, nasıl tespit edilir gibi merak edilen sualleri cevapladık ve mevzu hakkında öğrenmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. İnternet dünyası risklerle dolu, nereye tıkladığınıza dikkat edin.
