1541 senesinde Ankara ’nın Şereflikoçhisar ilçesi doğmuş olup 1628 senesinde İstanbul-Üsküdar ’ da ölüm eden Türk evliyalarındandır. “Aziz” ve “Hüdayi” isimleri sonradan eklenmiştir. Çocukluğu Sivrihisar ’ da geçmiştir. İlk eğitimini burada almıştır. Sonra İstanbul ’ a gitmiştir. Anadolu ’ da yetişmiştir. Halvetiye tarikatının bir kolu Celvetiyye tarikatının kurucusudur. Cüneyd-i Bağdâdî Hazretleri ’ nin neslindendir ve “seyyid”dir. Osmanlı ’ nın yükselme devrinden duraklama […]
1541 senesinde Ankara ’nın Şereflikoçhisar ilçesi doğmuş olup 1628 senesinde İstanbul-Üsküdar ’ da ölüm eden Türk evliyalarındandır. “Aziz” ve “Hüdayi” isimleri sonradan eklenmiştir. Çocukluğu Sivrihisar ’ da geçmiştir. İlk eğitimini burada almıştır. Sonra İstanbul ’ a gitmiştir. Anadolu ’ da yetişmiştir. Halvetiye tarikatının bir kolu Celvetiyye tarikatının kurucusudur. Cüneyd-i Bağdâdî Hazretleri ’ nin neslindendir ve “seyyid”dir. Osmanlı ’ nın yükselme devrinden duraklama devrine kadar yaşamıştır. İstanbul ’ da Minik Ayasofya Medresesi’ nde öğrenimine devam etmiştir. Aziz Mahmud Hüdayi manevi bir işaretle Trakya’ ya gidip bir zaman sonra da Şeyhülislâm Öğretmen Sadettin Efendi taşıtıyla İstanbul’ a tekerrür gelip Minik Ayasofya Sırçaii tekkesinde öğretmenlik yapmaya başlamıştır. Aziz Mahmud Hüdayi genç yaşta tefsir, hadis, fıkıh ve zamanın fen ilimlerinde eğitim alarak büyük bir âlim olmuştur. Bu arada Fatih Sırçaii’ nde de öğrencilere, tefsir, hadis ve fıkıh dersleri vermiştir. Öğretmeni Nazırzâde’ nin takviyecisi olmuştur. Aziz Mahmud Hüdayi, bir taraftan öğretmeni Ramazan Efendi’ ye dayanak ederken diğer yandan da Halveti tarikatının şeyhlerinden Muslihuddîn Efendinin sohbetlerine katılarak tasavvuf yolunda ilerlemeye çalışmıştır. Bu arada öğretmeni Nazırzâde’ nin, Edirne’ deki Sultan Selim Medresesi’ ne tayini çıkmıştır. Aziz Mahmud Hüdayi de yirmi sekiz yaşında iken öğretmeni ile Edirne’ ye gitmiştir. Ramazan Efendi, kısa bir müddet Edirne’ de müderrislik 
yaptıktan sonra, Aziz Mahmud Hüdayi otuz üç yaşında iken öğretmeni Nazırzâde ile Bursa’ya gelmiştir. Burada Muhammed Üftâde’ den feyz almıştır. Üç yıl Ferhâdiye Medresesi’ nde müderrislik yapmıştır. Üç yıl sonra öğretmeninin vefâtı ile Bursa kadılığına getirilmiştir. Şam ve Mısır‘ a kadı tayin edilmiştir. Talebesi Mahmud Hüdayi’ yi oraya da götürmüştür. Mahmud Hüdayi Mısır’ da Halveti şeyhlerinden Kerimüddin’ den ders alarak tasavvuf yolunda yetişmeye çalışmıştır. Döneminde birçok padişah görmüştür. Devrin padişahları ona saygıda yanılgı etmiyorlardı. III. Murad Han, III. Mehmed Han, I. Ahmed Han, II. Osman Han ve IV. Murad Han’a nasihatlarda bulunmuştur. Dördüncü Murad Han’ a bizzat saltanat kılıcına abluka etmiştir. Veziriazam Halil Paşa, Dilaver Paşa, Şeyhülislam Öğretmen Sadeddin Efendi, Şeyhülislam Hocazade Esad Efendi, Okçuzade Mehmed Efendi, İbrahim Efendi, Nevizade Atayi Efendi bu gibi önemli zatlar kendisinin talebesi olmak istiyorlardı. O zamanda Hüdayi Dergâhı, İstanbul’un en mühim bir kültür merkezi haline gelmiş birçok âlim yetişmiştir. 1595 senesinde İranlılarla yapılan Tebriz seferine Ferhat Paşa ile birlikte katılmıştır. Üsküdar’ da Aziz Mahmud Hüdâî’ nin, boğazın “dört manevî bekçisi”nden biri olduğuna inanılmıştır. Diğerleri Beykoz’ da Yûşâ peygamberin, Sarıyer’ de Telli Baba’ nın ve Beşiktaş’ ta Yahya Efendi’ dir. Aziz Mahmud Hüdayi ölümünden evvel talebeleriyle ve tanıdıklarıyla helâlleşip vasiyetini yapmıştır. Son nefesinde de kelime-i şehâdet getirerek ruhunu teslim etmiştir. Kabri, İstanbul Üsküdar’ da kendi dergâhı 
yanındaki türbesindedir. Aziz Mahmud Hüdai ’ nin birçok yapıti bulunmaktadır. Bunlar:
• Nefâis-ül-Mecâlis,
• Tecelliyât,
• Dîvân-ı İlâhiyât,
• Habbet-ül-Muhabbe,
• Necât-ül-Garîk,
• Tarîkatnâme,
• Tezâkir-i Hüdâyî,
• Ahvâl-şan- Nebiyy-il-Muhtâr Aleyhi Salevâtullah-il-Melik-i-Cebbâr,
• Câmi-ul-Fadâil ve Kâmi-tümör-Rezâil,
• Feth-ul-Bâb ve Ref-ul-Hicâb,
• El-Feth-ül-İlâhî,
• Hâşiyet-ül-Kühistânî fî Şerh-il-Fıkh-ı Keydanî,
• Hayât-ül-Ervâh ve Necât-ül-Eşbâh,
• Tarîkat-ı Muhammediyye,
• Vâkıât,
• Şerhun alel- Kasîdet-il Vitriyye fî Medhi Hayr-il-Beriyye,
• Mensûr Mevlîd-i Nebî
Bibliyografi:
https://www.wikizero.pro/index.php?
Yazar: Çağrı Şan
