Pierre-Simon Laplace Biyografisi
Matematikçi ve Gökbilimci, astronom
Pierre-Simon Laplace ’nin “Bildiklerimiz çok az, bilmediklerimiz hudutsuzdur.” lafı ünlüdür.
Pierre-Simon Laplace, 23 Mart 1749 tarihinde Fransa ’da Normandiya, Beaumont-en-Auge ’de doğmuştur. Temel eğitimine, babası onun bir Roma Katolik rahibi olması amacıyla verdiği Benedictine manastır mektebinde başladı.1765 yılında16 yaşında üniversite eğitimine teoloji eğitimi almak için başladığı Normandiya Caen Üniversitesinden matematik dahisini kanıtlayarak mezun oldu. Ünlü matematikçi Jean le Rond d’Alembert ’in aracılığıyla Ecole Militaire ’ye profesörlüğe atandı. 1771 ’den 1787 ’ye kadar Ecole Militaire ’de öğetim vazifeli olarak çalıştı.
Pierre-Simon Laplace, matematik alanındaki çalışmaları mevzusunda en ehemmiyetli olarak bilinen “Laplace eşitliği” Cerrah Laplacien teoremini buldu.
İtalyan matematikçi ve astronom Joseph-Louis Lagrange ile dost oldu. Joseph-Louis Lagrange ’in çıkardığı Miscellanea Taurinensia isimli bir mecmuada, Pierre-Simon Laplace, 1776 yılında ilk bilimsel yazısını bu mecmuada yayınladı.
1796 ve 1824 arasında muhtelif baskılarda yer alan “Dünya ’nın Sistemi” kitabının da yazarıdır. Bu çalışmasında Laplace, sıradan okuyucuları için Güneş Sistemi ’nin tüm fenomenlerini evrensel kütleçekimi açısından açıklamıştır. Kitabının sonunda bulutsu varsayımı olarak adlandırılan Güneş Sistemi ’nin orijinine dair kuramın kısa bir açıklaması yer almaktadır.
1773 yılında gök mekaniğine mecanique clesete yönelen Pierre-Simon Laplace, Isaac Newton ’un çekim yasası uyarınca güneş sisteminin kararlılığını kanıtlamayı emel edindi. 1780 yılında Jüpiter ve Satürn ’şan hareketleriyle Ay ’ın vasati hareketindeki görünür kumpassızlıkların hakikatte dayanıklı denge meseleyi olduğunu çözdü. Öte yandan Güneş sisteminin orijininin bulutumsu denilen yığından oluştuğu varsayımını nebular varsayımı kapsayan astronomi tarihi kitabı Exposition du systeme du monde Yeryüzü Sisteminin Anlatımı 1796 yılında yayımladı. Bu teori daha evvelden 1755 Immanuel Kant tarafından da düşünüldüğünden “Kant-Laplace” varsayımı adıyla anıldı.
Ayna gelgit teorisine temel açıdan katkıda bulundu. Araştırmalarının neticelerini, modern bşehrimin temel taşlarından bkocaman olan Traite de mecanique celeste Gök Mekaniği 1799-1825; 5 cilt, isimli yapıtta topladı.
1785 yılında Bilimler Yüksekokulu üyeliğine seçilen Pierre-Simon Laplace, aynı yıl matematik teoremi “Laplace eşitliği“ni Equation de Laplace ortaya koydu. 1799 yılında Napolyon Bonapart yarıyılı hükümetin içişleri bakanlığına, Senato üyeliğine ve 1803 yılında Senato başkan yardımcılığına atandı. Napolyon Bonapart, 1806 yılında kendisine, imparatorluk kontu ünvanını verdi.
“Laplace mutasyonu” transformation du Laplace teoremini açıkladığı Theori analytique sur les probalite. İhtimal Problemleri üzerine Felsefi Araştırma 1814, isimli yapıtını yayımladı.
1815 yılında Kral XVIII. Louis onu, Marki unvanıyla soylu yaparak şereflendirdi. 1816 yılında Fransız Yüksekokulu üyeliğine ve 1817 yılında da başkanlığına getirildi.
Son günlerini Paris yöresinde Arcueil’de geçiren Pierre-Simon Laplace, 5 Mart 1827 tarihinde Paris, Fransa ’da kısa bir hastalıktan sonra 78 yaşına can vermiştir.
Kitapları :
1796 – 1824 – Dünya ’nın Sistemi
1799-1825 – Traite de mecanique celeste Gök Mekaniği 5 cilt
1814 – Theori analytique sur les probalite. İhtimal Problemleri üzerine Felsefi Araştırma
Laplace Eşitliği:
Matematikte Laplace eşitliği, özellikleri ilk kere Pierre-Simon Laplace tarafından çalışılmış bir kısmi diferansiyel eşitliktir. Laplace eşitliğinin çözümleri, elektromanyetizma, astronomi ve sıvılar dinamigi gibi birçok bilim alanında ehemmiyetlidir zira çözümler bilhassa elektrik ve yerçekim potansiyeli ile sıvı potansiyelinin tavrını sarihler. Laplace eşitliğinin çözümlerinin genel kuramı aynı zamanda potansiyel kuramı olarak da bilinmektedir.
Tanım olarak:
Üç boyutta, problem x, y ve z gibi üç gerçel değişkene sahip ve iki kere türevlenebilir. Laplace eşitliğinin çözümlerine aynı zamanda harmonik fonksiyonlar da denmektedir. Laplace ve Poisson eşitlikleri eliptik kısmi diferansiyel eşitliklerin en basit misalleridir. Kısmi diferansiyel cerrahı olan ve rastgele bir boyutta tanımlanabilen delta’ya Laplasyen harekâtçısı veya kısaca Laplasyen denmektedir.
