19. Asrın devrimler savaşlar, isyanlar ve sürgünlerle dolu kaotik etrafı içerisinde şiirleriyle aşkı ve mücadeleyi anlatan, dönemin en üretken isimlerinden biridir Louis Aragon . Sanatçı iki büyük dünya savaşının da Gerçekdan içinde yer almıştır. Böylesi kasırgalı bir yarıyılda ve bir o kadar da hareketli hayatıyla devrinin en uzun müddet yaşamda kalan ve eser veren ismi […]
19. Asrın devrimler savaşlar, isyanlar ve sürgünlerle dolu kaotik etrafı içerisinde şiirleriyle aşkı ve mücadeleyi anlatan, dönemin en üretken isimlerinden biridir Louis Aragon . Sanatçı iki büyük dünya savaşının da Gerçekdan içinde yer almıştır. Böylesi kasırgalı bir yarıyılda ve bir o kadar da hareketli hayatıyla devrinin en uzun müddet yaşamda kalan ve eser veren ismi olarak Fransız şiirinin bugün bile esin kaynağı olabilen simalarındandır. Aragon galibiyetli bir şair olmanın ötesinde sıkı bir aktivist, eleştirmen ve düşünce insanıdır da. Yaşamı süresince birçok edebi ve siyasi akıma liderlik ederek cemiyetsel , edebi ve siyasi hayatı şekillendirmede gayretkar kişiliğiyle ismini ölümsüzleştirmiştir.
Yaşamı
Louis Aragon , 3 Ekim 1987’de Paris’te doğdu. Yaşamının dönüm noktalarından biri olarak değerlendirdiği bu senelerde annesinin babasını terk etmesi nedeniyle kız kardeşiyle birlikte üvey annesi tarafından geliştirildi. Annesinin kendilerini terk ettiği gerçeğiyle Birinci Dünya Savaşı’na çağrıldığı zaman yüzleşti. Korunma Bakanlığı’ndan kendisine gelen askerlik celbi üzerine cepheye gitmek üzere hazırlanan Aragon’dan bu gerçeği daha fazla gizlemek istemeyen ailesi bu gerçeği onunla paylaşınca dinlediği tek şey muazzam bir üzüntü ve hayal kırıklığıydı. Nitekim yaşamı süresince şiirlerinde yoğun olarak üzüntü ve kötümserliğin öne çıkmasında bu hayal kırıklığının büyük hisseyi olmuştur. Orta öğrenimini değişik kolejlerde galibiyetli bir şekilde bitirdikten sonra ailesi tarafından hekim olması için tıp fakültesine gönderildi. Burada beş sene okuduktan sonra hekimlik yapmak istemediğini kavrayınca fakülteden bölerek o sırada patlak veren 1.Dünya Savaşı’na katılmak için askere gitti. Aldığı tıp eğitimi sayesinde askerliğini sıhhiyeci olarak yaptı. Savaş bitip askerden terhis olduktan sonra değişik edebi etraflar içinde yer aldı. Fransız Komünist Partisi’ne aza olup uzun seneler bu partinin en aktif aza ve yöneticilerinden oldu. Sovyetler e bu emelli ziyaretlerde bulundu. İkinci Dünya Savaşı’nda aktif bir şekilde Fransız Gizli Direniş Teşkilat’ı içerisinde savaşarak Nazi işgaline karşı koydu. Bir çarpışmada esir düşse de alman kuvvetlerin elinden kaçmayı muvaffak olarak Üstün cesaret madalyasıyla ödüllendirildi. O surattan Aragon, Fransızlar için dünyaca tanınan bir edebiyatçı ve düşünce adamı olmakla kalmaz reel ve misal bir vatanperver olarak görülür.1928 senesinde yine kendisi gibi edebiyatçı ve komünist olan Rus yazar Elsa Triolet ile tanıştı. Elsa edebiyat tarihinde bir sanatçının hayatına ve serlerine en çok ilham olan kadın olmuştur. Elsa ile kısa bir sonra yaşamlarını birleştiren şair bütün 42 sene evli kaldı. Eşi Elsa ile birlikte İkinci Dünya savaşı’nda aktif bir şekilde yemini-faşist cephe içerisinde yer aldı. Eşi, bir kalp krizi sonrası yaşamını kaybettikten on iki sene sonra o da 24 Aralık 1982, Paris’te yaşamını kaybetti.
Edebi Kişiliği
İlk gençlik senelerinden itibaren şiir , siyaset ve genel olarak sosyal hayatla iç içe olan sanatçı, verdiği eserlerle sanki 19.Yüzyıl Fransız şiirini şekillendirmiştir. Andre Bretoni Pablo Neruda, Nazım Hikmet, Philippe Soupault, Federico Garcia Lorca gibi tanınmış şairlerle sıkı bir ilişki içerisinde bulunan Aragon 1. Dünya Savaşı’nın bitmesiyle birlikte askerden döndükten sonra dost çevresiyle birlikte değişik edebi akımlar içinde yer aldı. İlk olarak Dadaizm’e yakın dursa ve bu güzergahta eserler verse de sonradan Andre Breton ve Philippe Soupault ile birlikte Sürrealizm ‘in manifestosunu kaleme aldı.
1920’lerde Komünzme beslediği sempatinin neticeyi olarak birkaç diğer sürrealist birlikte Fransız Komünist Partisi yayın uzvu olan L’Humanité gazetesi için yazmaya başladı ve 1927 senesinin Ocak ayında Fransız Komünist Partisi’ne katıldı. İlk olgun yazılarını ve şiirlerini bu senelerde bu gazetede yayımladı. Kuvvetli bir sempati beslediği Komünizm davasına karşı ilerleyen senelerde muhalif bir söylem geliştirmeye başladı. Bunun nedeni Sovyetler’de giderek yükselen despot kavrayış ve yakın dostu olan Victor Serge ile Lev Troçki’nin eleştirel görüşleri nedeniyle sürgünle cezalandırılmaları oldu. Aragon bu muhalif söylemini üyesi olduğu Dünya Yazarlar Kongresi’nde de dile getirmekten çekinmemiştir
Aragon ileride 42 senelik bir birliktelik yaşayacağı Elsa Triolet ile tanıştıktan sonra Sürrealizm’den iyice uzaklaşmış ve cemiyetçi Sosyalist bir kavrayış güzergahında eserler kaleme almıştır. 1930’da Sovyetler Birliği’ni ziyaret etmiş. Hourra l’Oural 1934 isimli eseriyle Sosyalizmin kuruluşunu lirik bir üslupla dile getirerek Sürrelizm’e sırtını dönmüştür. Sanatçı Sürrealizm’in köşe taşı isimlerinden olmasına karşın bu akıma tamamen sırt çevirirken hiçbir zaman bu Gerçekltudaki eserlerini ve geçmişini negatif olarak eleştirmemiştir.
Aragon, cemiyetçi bir şahsiyet kazanan sanat kavrayışıyla 1933’te romanlarıyla Güncel bir dönemin kapısını aralar. Her anlamda sanayinin Gerçek politikanın öne çıktığı bu senelerde Aragon’un cemiyetten ve Gerçeklikten kopuk olması imkansızdı. Le Monde Gerçek 1933-1945 başlığını taşıyan dört ciltlik bir roman dizisinde, XX.yüzyıl başlarındaki Fransız cemiyetini tarihsel bir perspektif içinde ve Marxsizt bir ciddiyetle kaleme alarak bu çerçevede ilk galibiyetli çalışmasını ortaya koymuştur. Les Cloches de Bale 1933, Les Beaux Quartiers 1936, Les Voyageurs de L’Imperiale 1942 ve Aurelien 1945,Les Communistes gibi oldukça galibiyetli eserlerini bu yarıyılda kaleme almıştır.
II.Dünya Savaşı’nda Fransa‘nın Almanlar tarafından işgal edilmesiyle Aragon için bir defa daha vefatla dans ettiği savaş ve direniş seneleri başlamış oldu. Sıkı bir Sosyalist ve vatanperver olan Aragon , işgal Gerçekliği karşısında Direniş Hareketi saflarında yer aldı. Savaş ve Direniş, en çok Le Creve-Coeur 1941, Cantique â Elsa 1941, Les Yeux d’Elsa 1942, Broceliande 1942, Le Musee Grevin 1943 ve La Diane française 1945 isimli şiir kitaplarının ana temasını oluşturdu. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Sosyalist Gerçekçi sanat kavrayışı ve dünya görüşüyle eserler vermeye devam eder. Savaştan sonra 1948’de savaştan sonra yayımladığı ilk eser Le Nouveau Creve-Coeur oldu. Onu,sırasıyla şu şiir kitapları izledi: Les Yeux et la Memoire 1954, Mes Caravanes 1954, Le Roman inacheve 1956, Elsa 1959, Les poetes 1960, Le Foud’Elsa 1963, Le Voyage de Hollande 1964, // ne m’est Paris que
d’Elsa 1964, Elegie a Pablo Neruda 1966, Chambres, poemes du temps qui ne passe pas 1969.
Şiir ve romanlarının yanı gizeme birçok dergi ve gazetenin de idareciliğini yapmıştır Aragon. Devrinin en popüler dergilerinden Ce Soir’ın ortak yayın müdürlüğünü de yapan Aragon, 20 seneye yakın bir müddetle Lettres Françaises’i yönetti 1953-1972. 1956’da büyük emeklerinin ve uzun çalışmalrının eseri olarak Litteratures sovietiques’i yazdı ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği’nin tarihini yayımladı {Les Deux Geants, Andre Maurois ile birlikte. İki defa Lenin mükâfatına lâyık görüldü. 1967’de Goncourt Akademisi’ne seçildiyse de bir sene sonra muhtelif sebeplerle istifa etti.
Sanatının ilham hayatının da şevk kaynağı olan Elsa’nın ölümünden sonra bir müddet serinkanlılık yaşasa da Henri Matisse 1971 ve The atre Roman 1974 olmak üzere iki roman ve 1982’de de Les Adieux et autres Poemes isimli bir şiir kitabı yayımladı. Bu son eserlerinden sonra ömrünün geri kalanını daha çok daha evvel yazdığı eserlerini incelemekle geçirdi.
Aragon’un yaşamında şiirin bambaşka ve özel bir yeri vardır. O şiirleriyle yaşamın cılız olan yönlerine efor verdiğini ifade eder. Bu yaklaşımını Les Yeux d’Elsa isimli kitabının ön lafında şu şekilde ifade etmektedir: “Şiir sanatı, cılız olanı hoş’e dönüştürmenin simyasıdır.” Aragon Fransız şiirine gramatikal olarak oldukça galibiyetli şiirler kazandırmıştır. Kelime ve imge seçimini oldukça galibiyetli bir şekilde sağlayan Aragon, Güncel ve zengin imgelerle şiire Güncel, bir ufuk kazandırmıştır. Moderni Lorca gibi o da şiirlerinde kullandığı kelimeleri seçerken gösterdiği titizlikle ritim bakımından oldukça sevilen şiirler kaleme almıştır. Şiirlerindeki bu özellik eserlerinin birçoğunun bestelenmesinden de anlaşılabilir. Yakın dostu olan Pablo Picasso’ya yazdığı İtalyan Dilberi isimli şiiri ritmik ahengin güzelliğine sansasyonel bir örnektir.
İTALYAN DİLBERİ
Pablo Picasso’ya
En ahmaksı bile
yuvarlak gözleriyle
Usluca pazarlar
Bu alnın yakınında
Ey tatlı sevgilim
Mermi güneşinde
Dikine bakışın
Ve altın rengi tenin
Senin saçlarında
Geçmişin ekseni
Duruyorsun hâlâ
Parlak bir kâğıt gibi
Getirsin dudakların
Kelimeleri makûsluğu ve ateşi
Ama bir lâv tonuyla
Hayır’dır sesin söylediği
Louis Aragon, bizde daha çok “Mutlu Aşk Yoktur” şiiriyle tanınmıştır. Gerçekten de bu şiiri diğer şiirleriyle birlikte Aragon’un anlam dünyasını en iyi özetleyen ve en çok sevilen şiirlerinden biridir. Şiirlerinde dama umudu, mücadeleyi ve iyimserliği işleyen şairin böylesi kötümser bir şiiri yazması ilk başta garip gelse de hakikatinde şair burada “aşk” kavramını daha genel bir çerçevede ele almıştır. O mutluluk kavramını yaşanılan çevrenin genel gidişatı içinde değerlendirmiş, insanlar mutsuzken bireysel mutluluğun anlamsızlığına daha Gerçeksu imkansızlığına değinmiştir.
Aragon, şiir, roman, eleştiri, sınama, çeviri olarak 61 kitap yayımladı. Sanatçının en bilinen eserleri şunlardır:
Şiirleri:
Sevinç Alevi Feude Joie, 1920
Sürekli Hareket Le Mouvement Perpetuel, 1926
Eziyete Uğrayan İşkenceciler Persecte Persecuteur, 1931
Yaşasın Urallar Hourra I’Oural!1931
Elsa İçin Şarkılar Cantique a Elsa, 1942
Les Yeux d’Elsa Elsa’nın Gözleri,1942
Grevin Müzesi Le Musee Française, 1943
Fransız Diana Fransız Diana, 1945
Bitmemiş Roman Le Roman İnacheve, 1956
Elsa 1959
Romanları:
Reel Dünya Les Communites, 6 ciltten oluşan bu kitap 1949 ila 1951 seneleri arasında yayımlandı
Anicet ya da Panorama Anicet ou le Panorama 1921
Libertinaj Le Libertinage, 1924
Basel’in Çanları Les Cloches de Bale, 1934
Kibar Mahalleler Les Beaux Quartiers, 1936
Üst Grup Yolcuları Les Voyageurs de I’Imperiale, 1942
Aurelien 1944, Kutsal Hafta La Semaine Sainte, 1958
Can Vermeye Mahkum Etme La Mise a Mort, 1965
Blanche ya da Unutuş Blanche ou I’Oublie, 1967
Düzyazı/Sınamalari:
Paris Köylüleri le Paysan de Paris, 1926
Üslup İncelemesi Le Traite de style, 1928
Cemiyetçi Gerçekçilik İçin Pour un realisme Socialiste, 1930
Komünist İnsan L’Homme Communiste, 1946
Stendhal’ın Işığı La Lumiere de Stendhal, 1954
