Dame Ninette de Valois Biyografisi
Balerin, dansçı, koreograf
İngiliz Kraliyet Balesi ’nin de kurucusu olan Dame Ninette de Valois Türk Devlet Balesi ’nin kurucusudur.
Dame Ninette de Valois, 6 Haziran 1898 tarihinde İrlanda ‘da doğmuştur. Esas adı Edris Stannus ’dur. 1905 yılında ailesi İngiltere ’ye göç etti. 10 yaşında iken bale derslerine başladı ve 13 yaşında iken profesyonel bale yapmaya başladığında “Ninette de Valois” adını kullanmaya başladı.
1914 yılında 16 yaşında iken Londra‘da Lyceum Tiyatrosu’nda bir pantomimde başrolde sahneye çıktı. Babası bu sıralarda savaşta öldü. Daha sonra Pantomim, revü ve operalarda dansçı olarak görev yaptı. 1923 yılında itibaren 3 yıl Diaghilev topluluğunda solist olarak dans etti.
1926 yılında Londra ’da”Koreografik Sanatlar Akademisi” adı ile kendi okulunu kurdu. Burada 4 yıl yetiştirdiği öğrencileri ile Londra’daki Old Vic Tiyatrosu’nda sahnelenen opera ve Sheakespeare oyunları için baleler sahneledi, çeşitli küçük bale koreografileri yaptı. Ayrıca Dublin‘deki Abbey Tiyatrosu ve Cambridge‘deki Festival Tiyatrosu için baleler sahneledi.
1931 yılında kendisi topluluğun başdansçısı ve koreografı olmak üzere 6 kadın dansçıdan oluşan bir dans topluluğu kurdu. Bir süre sonra kendisi sahne hayatına veda ederek başbalerin olarak Alicia Markova’yı atadı.
II. Dünya Savaşı sırasında De Valois, Saddler’s Wells Balesi adını alan topluluğuyla İngiltere turnesine çıkarak ulusal çapta ün kazandı ve baleyi popüler bir sanat haline getirdi. Saddler’s Wells Balesi 1946 yılında Kraliyet Operası içinde yerleşik bir bale topluluğu haline geldi. Topluluk, 1956 yılında Kraliyet Balesi adını aldı ve De Valois, “Invitation to the Ballet” (“Baleye Davet”, 1937) ve “Come Dance With Me” (“Gel Dans Edelim”, 1957) adlı kitaplarında topluluğun kuruluşuyla Kraliyet Balesi adını alması arasında geçenleri anlatmıştır.
1947 yılında (Commander, CBE) Britanya İmparatorluğu Komutan Nişanı ile onurlandırıldı. 1951 yılında Büyük Şövalye Nişanı (Dame Grand Cross, GBE) ile tekrar onurlandırılmış ve “Dame” ünvanı verilmiştir.
1947 yılında Saddler’s Wells Tiyatrosu’nda iken bir topluluk daha kurdu ve bu topluluk bir kaç isim değiştirdikten sonra Birmingham Kraliyet Balesi adını aldı.
Dame Ninette de Valois, 1947 yılında aldığı davet ile Türkiye‘ye gelerek Türk balesinin kurucusu olmuştur. İlk resmi bale okulunu istanbul’da 1948 yılında kurulduktan iki yıl sonra Ankara‘ya taşınarak Ankara Devlet Konservatuarı’na bağlı bir bölüm olmuştur. Dame Ninette de Valois, Türk dansçıların iyi bir eğitim görmesini sağladı.
Ankara Devlet Balesi, buradan mezun olan balerinlerle oluşturuldu. Bir Türk köyünün yaşantısını canlandıran Çeşmebaşı balesini Türk folklorundan yararlanarak bizzat kendisi yarattı. İlk Türk balesi olan Çeşmebaşı’nın müziğini Ferit Tüzün besteledi. Eser, ilk defa 1965’te sahnelendi. Madam, ayrıca 1965’te Bulgaristan‘a Türk balesinin ilk dış turnesini yaptırdı. Londra ’da, Ankara Devlet Opera ve Balesi ’nde birçok balenin koreografisini de yapan de Valois, Come With Me (Gel Dans .
Türkiye ’de 1967 yılında Türk balesine katkıları nedeni ile devrin Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından “Teşekkür Plaketi” verildi. 1972 yılında Kültür Bakanlığı tarafından verilen “Devlet Kültür Nişanı” ile ödüllendirildi. Ayrıca 1986’da İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı da Madam’a Fahri Profesörlük Beratı vermiş; Ocak 1998’de Türk balesinin 50.nci ve Madam ’ın da 100. yaşı nedeniyle kendisine adına “Türkiye Cumhuriyeti Liyakat Nişanı” takdim edilmiştir
Dame Ninette de Valois, 1935 yılında doktor Arthur Connell ile evlendi. Evlilikleri 1986 ’da doktor Connell ’in ölümüne kadar devam etti. Çocuğu olmadı.
Dame de Ninette Valois, 1963’te Kraliyet Balesi baş yönetmenliğinden emekliye ayrıldı. O yıl, Kraliyet Dans Akademisi ’nin onursal üyesi ilan edildi. Bu unvan ile 1973 ’e kadar Kraliyet Balesi ’ne katkıda bulunmaya devam etti. Ömrünün geri kalan yıllarında şiirle uğraştı.
Dame Ninette de Valois, Londra, İngiltere 8 Mart 2001 tarihinde 102 yaşında ölmüştür.
Kitapları :
1937 – Invitation to the Ballet / Baleye Davet
1957 – Come Dance With Me / Gel Dans Edelim
Eserleri:
Job (Eyüp) (1931)
Bar aux Folies-Bergère (1934)
The Rake’s Progress (1935)
As You Like It (1936)
Checkmate (1937)
Every Goose Can
The Gods Go A-Begging
Barabau
The Prospect Before Us (1940)
Keloğlan (1950)
Çeşmebaşı (1965)
Sinfonietta (1966)
