Ahmet Cevad Biyografisi
Azerbaycan Milli Marşı’nın da şairi olan Azerbaycanlı şair Ahmet Cevad, Türk dünyasının her köşesinde bilinen “Çırpınırdı Karadeniz” şiirini 1914 yılında yazmıştır.
Ahmet Cevad, 5 Mayıs 1892 tarihinde Azerbaycan‘ın Gence şehri yakınlarındaki Şemkir bölgesinin Seyfeli köyünde doğmuştur. Tam adı Ahmet Cevad Ahundzâde ’dir. Altı yaşında babasını kaybetti. Doğduğu köyde dini eğitim alan, Arapça ve Farsça öğrenen Ahmet Cevad, 1906 yılında ailesiyle Gence’ye taşındı ve eğitimine burada devam etti. Ahmet Cevad, ilk şiirlerini bu dönemde yazmaya ve çeşitli gazete ve dergilerde yayınlatmaya başladı. 14 yaşında başladığı medrese eğitimini 20 yaşında tamamlayarak 1912 yılında mezun olan Ahmet Cevad, Gence Kız Okulunda Türkçe ve Farsça öğretmeni olarak görev yaptı.
Ahmet Cevad 1912 yılında arkadaşıyla gönüllü olarak Osmanlı ordusuna yazılarak Balkan Savaşlarına katıldı ve Edirne ’de Bulgarlara karşı savaştı. Ahmet Cevad, 1. Dünya Savaşı yıllarında da Anadolu’da yaşananları yakından takip ederek çeşitli gazetelerde bu konuda haber ve makaleler yazdı. I. Dünya Savaşından sonra Azerbaycan ’a döndü. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ’nin ilk meclisinin üyesi oldu ve meclis sekreteri olarak hizmet etti.
Ahmet Cevad, Türk dünyasının her köşesinde bilinen “Çırpınırdı Karadeniz” şiirini 15 Aralık 1914 tarihinde yazdı. Şiirde, Balkan Savaşları sırasında efsaneleşen Osmanlı savaş gemisi “Hamidiye”nin kahramanlıkları övülmektedir.
Bakü’de faaliyet gösteren “Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi”ne üye olan Ahmet Cevad, 1915 yılında Azerbaycan‘dan Batum, Kars, Ardahan, Sarıkamış, Trabzon ve Erzurum’daki Türklere ve Rus ordusuna esir düşen Osmanlı askerlerine yardım götüren heyette yer aldı.
Balkan barbinden sonra yurduna dönünce Gence ’de 1915-1916 yıllarında öğretmenlik yaptı. Burada iken Süleyman Recanizade ’nin kızı Şükrüye Hanım ile evlendi.
Ahmet Cevad‘ın ilk şiir kitabı “Koşma”, 1916 yılında Bakü‘de basıldı. Ziya Gökalp, 1918 yılında Güncel Mecmua’da kitapla ilgili şunları yazmıştı:
“Ruslarla savaştığımız sırada Kafkasya’da intişar eden bir şiir mecmuası elimize geçti. Koşma isimli bu kitabın nazımı Ahmet Cevad isminde bir Türk’tür. Bu milliyetperver şairin bütün şiirleri, Osmanlı Türklerine, ana vatana, orduya ithaf edilmiştir.”
Ahmet Cevad, “Koşma” kitabının bir nüshasını da 15 Eylül 1918 tarihinde Bakü’yü Ermeni ve Bolşevik çetelerden kurtaran Enver Paşa ’nın kardeşi Kafkas İslam Ordusu komutanı Nuri Paşa‘ya (Nuri Killigil) hediye etti.
1918 yılında Sovyet bolşevikler ve Ermeni çeteleri Azerbaycan ’a girdi. Osmanlı Devleti Azerbaycan için Enver Paşa ’nın kardeşi Nuri Paşa (Nuri Killigil) komutasında Kafkas İslam ordusu adıyla Güncel bir ordu oluşturdu. Bu ordu 25 Mayıs 1918 tarihinde Gence ’ye girdi. 28 Mayıs 1918 tarihinde Başkent Gence olmak üzere Azerbaycan Cumhuriyeti kuruldu. Ahmet Cevad, Osmanlı askerleri ile birlikte Bakü ’nün Yasamal Dağındaki mevzilerde Rus-Ermeni-İngiliz birliklerine karşı savaştı. Nuri Paşa ’nın ordusuyla birlikte 15 Eylül 1918 tarihinde Bakü ’ye ilk girenler arasında yer aldı. Bakü alınınca başkent bu kente taşındı.
Azerbaycan hükümeti şehit Osmanlı askerleri için Bakü ’de bir anıt yaptırmaya karar verdi. Anıt temel atma töreninde Ahmet Cevad, 10 Mayıs 1919 günü yazdığı “Kalk” adlı şiirini okudu.
Azerbaycan‘ın bağımsızlığı döneminde de hem şiirler yazan hem de öğretmen ve gazeteci olarak çalışan Ahmet Cevad, hükümetin milli marş müsabakasına katıldı. Ahmet Cevad ’ın, ünlü besteci Üzeyir Hacıbeyli tarafından bestelenen marşı beğenilse de Bolşevik ordusunun Azerbaycan‘ı işgal etmesiyle kabul edilemedi.
Ahmet Cevad, 1920-1922 yılları arasında Guba ’da Milli Eğitim müdürlüğü yaptı. 1922-1927 yılları arasında ise Azerbaycan Yüksek Pedagoji Enstitüsü Tarih ve Filoloji Bölümünde yüksek öğrenim gördü.
1922-1927 yılları arasında Bakü ’de ve Gence ’deki bazı yüksekokullarda Azerbaycan Dili ve Edebiyatı öğretmenliği yaptı.
1924-1926 yılları arasında Azerbaycan Yüksek Pedagoji Enstitüsünde okurken aynı zamanda Bakü ’de Edebiyat Cemiyeti derneğinin başkanlığını yaptı. Aynı yıllarda Medeniyet dergisinde yazı işleri müdürlüğünü de yürüttü. 1934-1935 yılları arasında Bakü ’de Azerbaycan Devlet yayınları tercuman şubesi editörlüğünü yaptı.
1935-1936 yılları arasında Azerbaycan Film Stüdyosu Belgeseller Şubesi başkanlığı yaptı.
Ahmet Cevad, iki yıllık bağımsızlığın ardından ülkede 28 Nisan 1920 tarihinde Sovyet yönetimi kurulunca baskı görmeye başladı ve defalarca tutuklandı. Bu dönemde de şiir yazmayı sürdüren ve tercümanlık yapan Ahmet Cevad, devrim karşıtlığı ve Türkçülükle suçlanarak idama mahkum edildi. Ahmet Cevad, 13 Ekim 1937 tarihinde kurşuna dizilerek idam edildi.
Sovyetlerin dağılmasının ardından 18 Ekim 1991 tarihinde bağımsızlığını Güncelden elde eden Azerbaycan‘da parlamento, 1993 yılında Ahmet Cevad‘ın yazdığı ve Üzeyir Hacıbeyli‘nin bestelediği marşı Azerbaycan Milli Marşı olarak kabul etti.
Ahmet Cevad, 1916 yılında Şükrüye Hanım ile evlendi. Dört çocuğu vardı. Niyazi (1918-), Aydın (1921-), Tukay (1923-) ve Yılmaz Ahundzâde (d.1936-ö.2006))
Ahmet Cevad, Josef Stalin rejimi tarafından “Türk casusluğu ve Türklere yardım etme” suçlamasıyla 13 Ekim 1937 tarihinde kurşuna dizilerek idam edildi. Eşi de Kazakistan ’da Aljir isimli bir kampa sürgün edildi. 1955 yılında SSCB başsavcısı Ahmet Cevad ’a karşı yapılan suçlamaların asılsız olduğunu belirtip hakkında beraat kararı verildi.
Azerbaycan Milli Marşı’nın da şairi olan Azerbaycanlı şair Ahmet Cevad ’ın Nuri Paşa komutasındaki Türk ordusunun Azerbaycan Türklerini soykırımdan kurtarmak amacıyla Azerbaycan ’a gönderilmesi nedeni ile 1914 yılında yazdığı “Çırpınırdı Karadeniz” şiirini Üzeyir Hacıbeyli Bey bestelemiş ve günümüzde hala herkes tarafından bilinmektedir.
Kitapları:
1916 – Koşma (Şiir kitabı)
1919 – Dalga (Şiir kitabı)
1928 – İstiklal uğruna
ÇIRPINIRDI KARADENİZ
Çırpınırdın karadeniz
Bakıp türk’ün bayrağına
Ah diyerdin, hiç ölmezdin
Düşebilsem ayağına!
Ayrı düşmüş dost elinden
İller var ki çarpar sinem
Vefalıdır geldi giden
Yol ver Türk’ün bayrağına
İnciler dök gel yoluna
Sırmalar düz sağ soluna
Fırtınalar dursun yana
Selam Türk’ün bayrağına
Hamidiye ve türk kanı
Hiçbirinin bitmez şanı
Kazbek olsun ilk kurbanı
Selam Türk’ün bayrağına
Dost elinden esen yeller
Bana şiir selam söyler
Olsun bizim bütün eller
Kurban Türk’ün bayrağına
AHMET CEVAD
